ეჭვგარეშეა, სერ ალექს ფერგიუსონი ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი მწვრთნელია. მას რაინდის წოდებაც კი მიანიჭეს და ბრიტანეთის იმპერიის ორდენით დააჯილდოვეს "ფეხბურთის განვითარებაში შეტანილი წვლილის" გამო. "მანჩესტერ იუნაიტედში" მისი წარმატებულობა უდავოა, მაგრამ საკითხავია რამდენად ჯობია იგი ლიგის სხვა მწვრთნელებს? მაგალითად, რამდენად ჯობია დევიდ მოიესს?

ფერგიუსონის მემკვიდრეებმა უკვე დახარჯეს დიდძალი თანხა, თუმცა მისი წასვლის შემდეგ ორი სეზონიც კი არ გასულა. მოიესმა ფელაინიში გიჟური 28 მლნ. გადაიხადა, 30 მლნ. მატას შესყიდვას დაახარჯა და რუნის ხელფასი კვირაში 300 ათას ფუნტამდე გაუზარდა. ვან გაალის ხელმძღვანელობის ქვეშ კი "იუნაიტედმა" რამდენიმე ვარსკვლავი შეიძინა ჯერ კიდევ ზამთრის სატრანსფერო ფანჯრის გახსნამდე.

ნებისმიერ მწვრთნელს, რომელსაც განკარგულებაში აქვს შეუზღუდავი ბიუჯეტი შეუძლია პრემიერ-ლიგა მოიგოს. სერ ალექსი ამით არასდროს არ იწონებდა თავს და ტიტულს არ "ყიდულობდა". მან დაუჯერებელი რეკორდი დაამყარა პრემიერ-ლიგის 13-ჯერ მოგებით, მიუხედავად იმისა, რომ მისი მოწინააღმდეგეები უფრო მეტს ხარჯავდნენ. პრემიერ-ლიგის არსებობის ადრეულ წლებში ცნობილ მხარჯველებად "ბლექბერნი" და "ლივერპული" გვესახებოდნენ. შემდეგ კი ისინი "ჩელსიმ" და "მანჩესტერ სიტიმ" ჩაანაცვლა. არც "იუნაიტედი" ყოფილა ძუნწი გუნდი, თუმცა მისი დამხარჯველუნარიანობა არც კი ჩანდა.

ვერც ვან გაალი, ვერც მოიესი ვერ გაიმეორებენ ფერგიუსონის წარმატებას მიუხედავად იმისა, რომ მსხვილი ინვესტირება აქვთ. ჰოლანდიელი უფრო მეტს ხარჯავს, ვიდრე მისი წინამორბედი და მიუხედავად ამისა პრემიერ-ლიგის ტიტულის მოგების შანსი უფრო უიმედოდ გამოიყურება. ამ ფაქტმა დაბადა აზრი - შეგვიძლია თუ არა სერ ალექსის მუშაობა ფულადი გამოხატულებით შევაფასოთ? სხვა სიტყვებით, მის ადგილზე მოიესი რომ დავაყენოთ და წარმოვიდგინოთ მისი 20 წლიანი სამსახური, რა თანხა დასჭირდებოდა მას იმისთვის, რომ ფერგიუსონის მიღწევა გაიმეოროს?

ჰიპოთეზა

სერ ალექს ფერგიუსონი მოლოდინის გადაჭარბების მიხედვით ინგლისის საუკეთესო მწვთნელი გახლდათ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, შოტლანდიელის გუნდი უკეთეს შედეგს აჩვენებდა, ვიდრე მისი მოწინააღმდეგე, რომელსაც უფრო დიდი პოტენციალი ჰქონდა.

რას ამბობენ ციფრები?

ყურადღება მივაქციოთ სახელფასო დარიცხვებს. მოთამაშის შემოსავლის რაოდენობა ნათელი ასახვაა იმისა, თუ რამდენად ეფექტურია ლიგაში მისი თამაში (რა თქმა უნდა, სხვა ფაქტორებიც არსებობს, როგორიც საბაზრო რენტაბელურობაა, პერსონალური რისკი, "გამობრძმედილი მოთამაშის" სტატუსი და ა.შ.)

იდეა მდგომარეობს იმაში, რომ ფეხბურთელი, რომლისთვისაც რამდენიმე კლუბი ერთად იბრძვის, კონტრაქტს გააფორმებს იმ კლუბთან, რომელიც ყველაზე მომგებიან პირობებს შესთავაზებს. ამგვარად, ფეხბურთელის ხელფასის რაოდენობა ამა თუ იმ კლუბისთვის პოტენციურ ფასეულობას ასახავს.

უფრო დეტალური ანალიზის შედეგად ნათელი ხდება, რომ მოთამაშის შემოსავალი ყოველთვის არ ასახავს შესაძლო ფასს. ზოგიერთის შესყიდვისას შესაძლოა ნაკლები თანხა გაიღონ, ზოგიერთის შესყიდვისას კი გადააჭარბონ. მაგალითად, ფეხბურთელი, რომელიც კვირაში 80 ათასს იღებს შესაძლოა უფრო წარმატებულ ფეხბურთელად იქნეს აღქმული, ვიდრე ფეხბურთელი, რომელიც 100 ათასს იღებს. ამავდროულად სრულიად გაუგებარია უკანასკნელის შემთხვევაში გადააჭარბეს, თუ პირველი მათგანის შემთხვევაში ნაკლები თანხა გადაიხადეს. საერთო ჯამში თუ შევაფასებთ, იშვიათად იპოვით ადამიანს, რომელიც დაეთანხმება ფაქტს, რომ გუნდი, რომელიც ფეხბურთელთა ხელფასში კვირაში მილიონ ფუნტს ხარჯავს ისეთივე წარმატებულია, როგორც გუნდი, რომელიც ორ მილიონს ხარჯავს.

გუნდების სახელფასო მაჩვენებელს აღებული ქულების მაჩვენებლთან თუ შევადარებთ, მათ შორის კავშირს აუცილებლად დავინახავთ. ზოგიერთი გუნდი პერიოდულად ან ვერ ამართლებს, ან აჭარბებს მათზე დაკისრებული სახელფასო მოლოდინის დონეს. საერთო ჯამში კი, გუნდის სახელფასო მაჩვენებელი მისი წარმატების ეჭვგარეშე წინაპირობად გვესახება.

უფრო ზუსტი გათვლისთვის, უმჯობესია სახელფასო დონის ზრდას გადავხედოთ. ავიღოთ ნულოვანი პერიოდიდან 2012-2013 წლების სეზონამდე პერიოდი. ხელფასების ყოველწლიური საშუალო დონე რომ შევკრიბოთ და გავყოთ სეზონების რაოდენობაზე ზრდის მრუდს მივიღებთ. მაგალითისთვის, 2011-2012 წლების სეზონის საშუალო სახელფასო მაჩვენებელი მთელი ლიგის მასშტაბით 81,3 მლნ. ფუნტს შეადგენს. მომდევნო სეზონში კი 89,1 მლნ, რაც 9,6%-ან ზრდაზე მიუთითებს. 2000 წელს 1 მილიონის სანაცვლოდ უფრო მეტს შეიძენდი, ვიდრე 2013 წელს. ეს ყველაფერი კი იმაზე მიგვანიშნებს, რომ სანამ ციფრების შედარებაზე გადავალთ, აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ ინფლაცია.

ქვემოთ მოცემულ გრაფიკზე ნაჩვენებია XXI საუკუნის პრემიერ-ლიგის გუნდების სახელფასო დონე. საშუალო მაჩვენებელი 2000-2001 წლების სეზონთან შედარებით ორჯერ გაიზარდა. ვხედავთ, რომ "იუნაიტედის" ხელფასები ლიგის მთლიანი ინფლაციის შესაბამისად იზრდება.








ინფლაციის მრუდის შემდეგ გრაფიკზე შეგვიძლია დავიტანოთ ფეხბურთელების ხელფასის დამოუკიდებელი ცვლადისა და ტურნირზე აღებული ქულების დამოკიდებული ცვლადის სიდიდე. ამგვარად, ჩვენ ვხედავთ, რომ გრაფიკზე ასახულია მზარდი მრუდი, რომლის მიხედვითაც მომაკვდინებელი შემოსავლის კანონი აღნიშნავს - რაც უფრო წარმატებულია გუნდი, მით რთულია მისი უფრო წარმატებულად ქცევა.





ამ გრაფიკიდან გამომდინარეობს, რომ მრუდი საუკეთესოდ აღნიშნავს შემდეგ ტოლობას:

y = 27.142ln(x) - 65.919

სადაც y - აღებული ქულების რაოდენობაა, x - კლუბის წლიური ხელფასის მაჩვენებელი.


რას აღნიშნავს ეს მრუდი? ინგლისის პრემიერ-ლიგის საშუალოსტატისტიკური გუნდისთვის x წარმოადგენს თანხას, რომელსაც კლუბი ფეხბურთელებს უხდის, y კი ქულებს, რომელიც გუნდმა სეზონის ბოლოს უნდა დააგროვოს. მრუდი საუკეთესო მიახლოებით აჩვენებს თუ რამდენი ქულა უნდა დააგროვოს ამა თუ იმ გუნდმა იდეალურ შემთხვევაში გამომდინარე თანხიდან, რომელსაც ისინი ხელფასის სახით იხდიან. სხვა სიტყვებით, ამ მეთოდის გამოყენებით შეიძლება დადგინდეს თუ რამდენად ეფექტურად იყენებს კლუბი თავის ბიუჯეტს.


განვმეორდებით, არსებობს გუნდები, რომლებიც საკუთარ თავს აჭარბებენ და არსებობს გუნდები, რომლებიც ვერ ამართლებენ. რას იტყვით მოლოდინის მუდმივი გადაჭარბების შესახებ? მოდით კიდევ ერთხელ შევხედოთ გრაფიკს, რომელიც ნარინჯისფერი ფერით "იუნაიტედთან" დაკავშირებულ მდგომარეობას გამოხატავს.





როგორც ვხედავთ, "მანჩესტერ იუნაიტედი" აჭარბებდა არა მარტო ლიგის საშუალო მაჩვენებელს, არამედ მის მიერ წლის დასაწყისში ნავარაუდევ შედეგსაც კი, თანაც ყოველ სეზონში.


ანალიზი


2000-2001 წლების სეზონიდან მოყოლებული თავისი ქვეშევრდომების ერთად სერ ალექს ფერგიუსონი ნებისმიერ სკეპტიკოსსა თუ წინასწარმეტყველს აოცებდა (უფრო ნაადრევი პერიოდის ფინანსური მონაცემების მოპოვება ვერ მოვახერხეთ). მისი შედეგიანობა უბრალოდ მიუღწეველია - არც ერთ სხვა გუნდს ასეთი სტაბილურობით არ გადაუჭარბებია საკუთარი შესაძლებლობებისთვის.


შეუძლებელია იმის გადმოცემა, რამდენად დაუჯერებელია მაჩვენებლები, რომელსაც სერ ალექსის გუნდი აჩვენებდა. სპორტულ მიღწევებზე საუბრისას ჩვეულებრივ წარმატებაზე მოქმედ ორ ფაქტორს განვიხილავთ - ეს არის სპორტსმენთა ოსტატობა და გამართლების თანხვედრა. უხეშად რომ ვთქვათ, მათემატიკური ენით ეს ასე გამოიხატება:





თითოეული სპორტსმენი მომზადებისა და რესურსების გარკვეულ დონეს ფლობს, მაგრამ არ შეიძლება დავივიწყოთ ფორტუნაც, რომელსაც თავისებური გავლენა აქვს შედეგზე.


იმისათვის, რომ წარმატებით იასპარეზო, საჭიროა საკუთარი საქმის ოსტატი იყო და იღბალი კუდით დაიჭირო. შესაძლოა შენი უნარი იმავე დონეზე დარჩეს, მაგრამ იღბალმა შეიძლება ნებისმიერ წამს შეგაქციოს ზურგი.


სერ ალექსის წარმატება მხოლოდ ერთწლიანი რომ ყოფილიყო, ვიტყოდით, რომ მას გაუმართლა. თუმცა, მისი ხელმძღვანელობის ქვეშ "მანჩესტერ იუნაიტედი" ყოველწლიურად აჭარბებდა მოლოდინს სახელფასო მაჩვენებლების მხრივ. შეუძლებელია ეს მოვლენათა წარმატებული შერწყმის დამსახურება იყოს. პრემიერ-ლიგის დაარსებიდან 2012-2013 წლების სეზონამდე გუნდში შეიცვალა ფეხბურთელები, მწვრთნელის დამხმარეები და მფლობელებიც კი. შეუცვლელი დარჩა მხოლოდ სერ ალექსი.


მოდით მივუბრუნდეთ კითხვას, რამდენად სჯობია სერ ალექსი "ლიგის საშუალოსტატისტიკურ მწვრთნელს"? ავიღოთ "მანჩესტერ იუნაიტედის" სახელფასო მაჩვენებელი, რომელიც ინფლაციის მიხედვითაა კორეკტირებული და ჩავსვათ მრუდის საუკეთესო მიახლოების ფორმულაში, რათა განვსაზღვროთ, თუ რამდენი ქულის აღებას გეგმავდა გუნდი წლის ბოლოსთვის. პროგნოზირებულს გამოკლებული ფაქტიურად აღებული ქულებით დავინახავთ, რამდენად კარგი იყო ფერგიუსონი. წარმოებული სხვაობის შედეგები მოცემულია ქვემოთ ცხრილში:

პირველი გრაფა: სახელფასო მაჩვენებელი
მეორე გრაფა: აღებული ქულები
მესამე გრაფა: სავარაუდო ქულები
მეოთხე გრაფა: სხვაობა

გათვლებიდან გამომდინარე ვაკეთებთ დასკვნას, რომ სერ ალექსის ადგილზე მყოფი საშუალოსტატისტიკური მწვრთნელი 2000 წლიდან 2013 წლამდე პერიოდში 124 ქულით ნაკლებს აიღებდა. საშუალოდ 9,5 ქულით ნაკლებს თითოეულ სეზონში.


საინტერესოა, რა თანხის ეკონომია შეძლო სერ ალექს ფერგიუსონმა? როგორ უნდა გამოვთვალოთ მისი მიღწევის რაოდენობა? ამისთვის საჭიროა ჩვენს ფორმულაში ქულების ფაქტიური რაოდენობა ჩავსვათ, რომელიც "იუნაიტედმა" თითოეულ სეზონში აიღო და გამოვთვალოთ სახელფასო მაჩვენებელი, რომელიც ასეთი შედეგების მიღებისთვის კლუბში ობიექტურად უნდა ყოფილიყო.


შესაბამისად გამოითვლება თანხა, რომელიც სერ ალექსმა კლუბისთვის დაზოგა.






ესეც შედეგი. ფერგიუსონმა კლუბისთვის დაახლოებით 1 მილიარდი ფუნტი დაზოგა ზემოაღნიშნული პერიოდის განმავლობაში.


გასულმა სატრანსფერო ფანჯარამ კი აჩვენა, რომ მსგავსი შედეგების მიღებისთვის ვან გაალის ხელმძღვანელობის პერიოდში "იუნაიტედს" გაცილებით მეტი თანხის გაღება მოუწევს, ვიდრე ფერგიუსონის ხელმძღვანელობის პერიოდში. პრემიერ-ლიგის სხვა არც ერთი მწვრთნელი ახლოსაც კი არ მისულა ფერგიუსონის გენიალურ მაჩვენებელთან და საეჭვოა ვინმემ ეს მომავალში მოახერხოს.


წყარო: wearehooligans